آيا مي‌دانيد آزمايش خون HCT (مخفف عبارت Hematocrit) به چه معناست؟ اگر سطح آن بالا يا پايين باشد نشانه چيست؟ در صورت مشاهده چه نشانه‌هايي بايد به پزشك مراجعه كرد؟ چه عواملي باعث اختلال در اچ سي تي شده و مقدار آن از حد نرمال خارج مي‌شود؟ با ما در اين مطلب از جوان ايراني همراه باشيد تا به پاسخ سؤالات خود برسيد.
آزمايش خون HCT چيست؟آزمايش هماتوكريت يا HCT بخشي از آزمايش CBC يا شمارش كامل خون است و نشان دهنده درصد گلبول‌هاي قرمز خون نسبت به حجم آن است. درواقع كلمه هماتوكريت به معناي جدا كردن خون است. در اين نوع آزمايش گلبول‌هاي قرمز از بقيه سلول‌هاي خوني و پلاسما جدا مي‌شود. مثلاً اگر در ۱۰۰ ميلي‌ليتر خون ۵۰ ميلي‌ليتر گلبول قرمز وجود داشته باشد، سطح هماتوكريت فرد ۵۰ درصد است.
همان‌طور كه مي‌دانيد خون شامل گلبول‌هاي قرمز، گلبول‌هاي سفيد، پلاكت‌ها و مايعي به نام پلاسما است كه گلبول‌هاي سفيد براي كمك به مبارزه با عفونت‌ها كاربرد دارد، پلاكت‌ها براي كمك به لخته شدن خون براي توقف خونريزي و گلبول‌هاي قرمز براي سلامتي بسيار حياتي هستند و اكسيژن را از ريه به بقيه بدن مي‌رسانند.
در ادامه توضيح مي‌دهيم كه سطح بالا و يا پايين HCT يا هماتوكريت به چه معناست.
علت تجويز آزمايش HCT
اگر شما تحت درمان سرطان باشيد پزشك ممكن است آزمايش HCT تجويز كند، همچنين اگر علائم اختلالات گلبول قرمز مانند كم خوني و يا پلي سيتمي داريد، اين آزمايش براي شما تجويز مي‌شود.
اگر سطح هماتوكريت خيلي بالا و يا خيلي پايين باشد نشانه كم آبي بدن، اختلالات خوني و ساير شرايط پزشكي است كه بر روي خون شما تأثير مي‌گذارد.
نشانه‌هاي كم خوني و پلي سيتمي را در ادامه بررسي مي‌كنيم:
علائم كم خوني (گلبول‌هاي قرمز بسيار كم)
ضعف يا خستگيتنگي نفسسردردسرگيجهآريتمي يا مشكل در سرعت ضربان قلبعلائم پلي سيتمي (گلبول‌هاي قرمز بيش از حد)
سردردتنگي نفسضعف يا خستگيسرگيجه و يا احساس سبكي سرخارش بعد از حمامسوزش يا قرمزي صورتتاري يا دوبينيتعريق شديد به‌ويژه هنگام خوابخونريزي لثه و يا خونريزي‌هاي شديد از بريدگي كوچكچگونگي آزمايش هماتوكريتبراي اين آزمايش نياز به آمادگي خاصي ندارد. ولي ازآنجايي‌كه در كنار اين آزمايش، آزمايش‌هاي ديگري نيز تجويز مي‌شود ممكن است نياز باشد چند ساعتي نخوريد و يا نياشاميد.
قبل از آزمايش در مورد هر دارويي كه استفاده مي‌كنيد حتي داروهاي بدون نسخه با پزشك مشورت كنيد، همچنين پزشك بايد از مكمل‌ها و ويتامين‌هايي كه مصرف مي‌كنيد اطلاع داشته باشد.
آزمايش HCT خطر بسيار كمي دارد، فقط ممكن است درجايي كه سوزن وارد مي‌شود كمي احساس درد و يا كبودي داشته باشيد. اما مطمئن باشيد كه اين علائم به‌سرعت از بين مي‌رود.
البته پزشك ممكن است علاوه بر HCT هموگلوبين شما را نيز اندازه‌گيري كند تا متوجه شود كه گلبول‌هاي قرمز شما حاوي چه مقدار اكسيژن است.جوان ايراني (irjavan.com)
همچنين پزشك ممكن است يك آزمايش خون كامل يا CBC را تجويز كند، كه يك نوع آزمايش خون است كه تمام انواع مختلف سلول‌هاي خون شما را مي‌شمارد.
اگر آزمايش هماتوكريت بخشي از CBC باشد، يك تكنسين آزمايشگاه خون را از وريد، معمولاً از داخل آرنج يا پشت دست شما مي‌گيرد. تكنسين سطح پوست شما را با يك ماده ضدعفوني‌كننده تميز مي‌كند و يك نوار الاستيك يا تورنيكه را در اطراف بازوي شما قرار مي‌دهد تا به وريد متورم با خون كمك كند.
سپس يك سوزن را در وريد فرو مي‌كنند و نمونه خون را در يك يا چند ويال جمع‌آوري مي‌كند. تكنسين باند الاستيك را برمي دارد و ناحيه را با بانداژ مي‌پوشاند تا خونريزي را متوقف كند. آزمايش خون مي‌تواند كمي ناراحت‌كننده باشد. هنگامي‌كه سوزن پوست شما را سوراخ مي‌كند، ممكن است احساس گزگز يا نيشگون گرفتن كنيد. برخي افراد نيز با ديدن خون احساس ضعف يا سبكي سر مي‌كنند. ممكن است كبودي جزئي را تجربه كنيد، اما ظرف چند روز برطرف مي‌شود. تست فقط چند دقيقه طول مي‌كشد و بعد از اتمام آن مي‌توانيد فعاليت‌هاي روزمره را از سر بگيريد. نمونه شما براي تجزيه‌وتحليل به آزمايشگاه ارسال مي‌شود.
در آزمايشگاه، هماتوكريت شما با استفاده از يك سانتريفيوژ ارزيابي مي‌شود، دستگاهي كه با سرعت بالايي مي‌چرخد تا محتويات خون شما را جدا كند. يك ماده ضد انعقادي داخل لوله ريخته مي‌شود تا از لخته شدن خون پيشگيري شود. زماني كه لوله‌ي آزمايش از دستگاه خارج مي‌شود به ۳ بخش شامل گلبول‌هاي قرمز، مواد ضد انعقاد و پلاسما مايع داخل خون تقسيم مي‌شود. هركدام از اين اجزا در بخش‌هاي جدا نگهداري مي‌شود. گلبول‌هاي قرمز در پايين لوله قرار مي‌گيرد و با توجه به ارتفاع آن تشخيص داده مي‌شود كه چه نسبتي از خون را تشكيل مي‌دهد.
تفسير آزمايش هماتوكريت
نتايج آزمايش هماتوكريت به‌صورت عددي بيان مي‌شود كه اين عدد درصدي از خون شما بوده كه از گلبول‌هاي قرمز تشكيل‌شده است. مثلاً اگر مقدار HCT عدد ۵۴ باشد يعني ۵۴ درصد از خون شما را گلبول‌هاي قرمز تشكيل داده و بقيه را گلبول‌هاي سفيد، پلاكت‌ها و پلاسماي خون تشكيل داده است.
همراهان گرامي مجله جوان ايراني بايد بدانيد كه سطوح هماتوكريت نسبت به سن، جنس و ارتفاعي كه شما زندگي مي‌كنيد متفاوت خواهد بود. در اين مورد حتماً بايد با پزشك خود مشورت كنيد تا ميزان طبيعي براي سطح HCT را براي شما بيان كند.
هرچند هر آزمايشگاهي كه نمونه خون شما را آزمايش مي‌كند ممكن است محدوده خاص خود را داشته باشد، اما محدوده پذيرفته‌شده عمومي براي هماتوكريت به جنسيت و سن شما بستگي دارد.
درواقع مقادير طبيعي هماتوكريت براي مردان، زنان و كودكان متفاوت است. مقادير نرمال عبارتند از:
36 تا 48 درصد براي زنان42 تا 52 درصد براي مردان30 تا 44 درصد براي كودكان بسته به سنبه‌طوركلي كودكان 15 ساله و كمتر داراي مجموعه‌اي جداگانه از محدوده‌ها هستند، زيرا سطح هماتوكريت آن‌ها با افزايش سن به‌سرعت تغيير مي‌كند. آزمايشگاه كه نتايج را تجزيه‌وتحليل مي‌كند، محدوده طبيعي هماتوكريت را براي يك كودك در سن خاصي تعيين مي‌كند. البته دقت كنيد حتي اگر نتايج آزمايش شما طبيعي نباشد به اين معني نيست كه شما يك بيماري پزشكي داريد. عوامل زير بر روي نتايج آزمايش شما اثر مي‌گذارد:
زندگي در ارتفاعات و كمبود اكسيژن كه باعث افزايش هماتوكريت مي‌شود. به دليل اينكه در ارتفاعات اكسيژن كمي وجود دارد، بدن بايد گلبول‌هاي قرمز بيشتري توليد كند تا اكسيژن موردنياز را دريافت كند.
دوران بارداري: ازآنجايي‌كه در دوران بارداري، بدن نياز به مايعات بيشتري دارد درنتيجه ممكن است حجم پلاسما افزايش‌يافته و گلبول‌هاي قرمز خون كاهش پيدا كند.
سطح هماتوكريت پايين‌تر از حد طبيعي ممكن است نشانه‌اي باشد كه:
بدن شما گلبول‌هاي قرمز كافي ندارد، درنتيجه دچار كم‌خوني مي‌شويد. انواع مختلفي از كم خوني وجود دارد كه مي‌تواند ناشي از شرايط مختلف پزشكي باشد.
ساير دلايل كاهش گلبول‌هاي قرمز خوني شامل لوسمي يا ساير مشكلات مغز استخوان
كمبود آهن و ويتامين ازجمله فولات، ويتامين B12 و ويتامين B6آب بيش از حد در بدنبيماري كليويناهنجاري تيروئيدتخريب سيستم ايمني گلبول‌هاي قرمزاگر بيمار ميكروسيتوز، هموليز آزمايشگاهي يا اتوآگلوتينين داشته باشد، ممكن است هماتوكريت پايين كاذب گزارش شود. اگر هماتوكريت به كمتر از 21% برسد (<21%) بسيار كم در نظر گرفته مي‌شود.
همچنين ممكن است بدن شما در حال ساخت تعداد زيادي گلبول سفيد بوده كه ممكن است ناشي از موارد زير باشد:
بيماري مغز استخوان و برخي از سرطان‌ها، ازجمله لوسمي، لنفوم، مولتيپل ميلوما، يا سرطان‌هايي كه از ساير قسمت‌هاي بدن به مغز استخوان سرايت مي‌كنند.
سطح هماتوكريت بالاتر از حد طبيعي ممكن است نشانه‌اي باشد كه:
بدن شما در حال ساخت تعداد زيادي گلبول قرمز است طوريكه بالاتر از مقداري است كه سالم تلقي شود و ممكن است ناشي از موارد زير باشد:
بيماري ريه يا ضخيم شدن ريه‌هابيماري قلبي مادرزادينارسايي قلبيپلي سيتميبيماري مغز استخوانآپنه انسدادي خوابسيگار كشيدن و بيماري مزمن انسدادي ريه (COPD)مسموميت با مونوكسيد كربناستفاده از تستوستروناگر بيمار كرايوپروتئين، لكوسيتوز قابل توجه يا پلاكت‌هاي بزرگ داشته باشد، ممكن است هماتوكريت بالا كاذب گزارش شود. اندازه‌گيري هماتوكريت درصورتي‌كه بيشتر از 67% (بيش از 67%) باشد بسيار بالاست.
چگونگي افزايش سطح هماتوكريت
همراهان گرامي مجله جوان ايراني دقت كنيد گاهي به دليل سطح پايين آهن، سطح هماتوكريت نيز كاهش پيدا مي‌كند. در اين صورت بايد غذاهاي غني از آهن و مكمل ويتامين مصرف كنيد تا از كاهش هماتوكريت پيشگيري كنيد.
قهوه يا چاي را با غذاهاي خود ننوشيد زيرا جذب آهن را كم مي‌كند. ولي ويتامين C مانند مركبات به جذب آهن كمك زيادي مي‌كند.
منابع غذايي غني از آهن:
جگر گاوجگر مرغگوشت قرمزماهي و صدفمحصولات سوياميوه‌هاي خشك‌شدهآجيل و خشكبارلوبياسبزيجات برگ سبزنان و غلات غني‌شده با آهنتخم‌مرغخلاصه:همان‌طور كه گفتيم هماتوكريت درصد سلول‌هاي خوني در حجم خون فرد است. اگر علائم خاصي داشته باشيد پزشك ممكن است آزمايش HCT يا هماتوكريت تجويز كند. درصد گلبول‌هاي قرمز خون در افراد نسبت به سبك زندگي و تغييرات محيطي متفاوت است.
اگر سطح هماتوكريت شما پايين باشد درواقع به اين معني است كه گلبول‌هاي قرمز خون بسيار كمي در بدن وجود دارد. در اين صورت شما دچار علائمي خواهيد كه نشانه كم‌خوني بوده و علائمي مانند خستگي، ضعف و انرژي كم را تجربه خواهيد كرد. اگر سطح هماتوكريت بالا باشد، فرد داراي تعداد زيادي گلبول قرمز است. در اين صورت ممكن است فرد بيماري پلي سيتمي داشته باشد و علائمي مانند سردرد و سرگيجه را تجربه كند.
به‌طوركلي مردان سطح بالاتري از هماتوكريت دارند. افراد باردار و همچنين افرادي كه تمرينات قدرتي انجام مي‌دهند ممكن است در آن‌ها سطح هماتوكريت كاهش پيدا كند. عواملي مانند خونريزي بيش از حد، بيماري‌هاي كليوي و تالاسمي نيز سطح هماتوكريت را كاهش مي‌دهد. اين علائم ممكن است نشانه يك بيماري زمينه‌اي نيز باشد بنابراين بسيار مهم است كه در اسرع وقت به پزشك مراجعه كنيد تا بتوانيد از عوارض بعدي آن پيشگيري كنيد. اين نكته نيز قابل‌ذكر است كه اگر فردي تحت درمان شيمي‌درماني است پزشك به‌طور منظم آزمايش‌هاي هماتوكريت تجويز مي‌كند تا بر سلامت مغز استخوان نظارت داشته باشد.
https://irjavan.com/hct-%d8%af%d8%b1-%d8%a2%d8%b2%d9%85%d8%a7%db%8c%d8%b4-%d8%ae%d9%88%d9%86/
ادامه مطلب
بازدید:
